آیا خرید و فروش ارز دیجیتال در ایران قانونی است؟ بررسی قوانین ارز دیجیتال و صرافی‌ها در ایران
خلاصه مقاله: آیا ارز دیجیتال قانونی است؟ در ایران نگهداری و معامله شخصی رمز ارزها مجاز است، اما استفاده از آن‌ها برای پرداخت داخلی ممنوع اعلام شده است. صرافی‌های داخلی با احراز هویت و محدودیت سقف تراکنش فعالیت می‌کنند و استخراج نیز با مجوز وزارت صمت و برق ویژه امکان‌پذیر است. همچنین بحث مالیات بر سود معاملات در حال بررسی است و سرمایه‌گذاران باید این موارد را رعایت کنند.
جایگاه قانونی ارز دیجیتال در ایران؛ شفاف‌سازی وضعیت کنونی
بحث درباره اینکه آیا ارز دیجیتال قانونی است، برای بسیاری از افراد تازه‌وارد به این بازار اهمیت دارد. طبق قوانین فعلی، خرید و نگهداری شخصی رمز ارزها جرم محسوب نمی‌شود چون قانون تنها اقداماتی را جرم می‌داند که برایشان مجازات مشخص شده باشد.
از آنجا که برای معامله یا نگهداری بیت‌کوین و دیگر رمز ارزها چنین مجازاتی تعیین نشده، این فعالیت‌ها غیرقانونی نیستند. اگرچه تعدادی از صرافی‌های معتبر مانند ورسلند مجوز رسمی ز انجمن بلاکچین ایران و یا از بانک مرکزی گرفته‌اند، اما وضعیت قانونی کلی این حوزه همچنان نامشخص است. همچنین استفاده از رمزارز به‌عنوان ابزار پرداخت داخلی همچنان ممنوع باقی مانده است.
چارچوب‌های قانونی و نقش نهادهای رسمی در سال ۱۴۰۴
در پاسخ به این سوال که آیا ارز دیجیتال قانونی است باید بگوییم نهادهای دولتی ایران در سال‌های اخیر به‌تدریج وارد حوزه رمزارزها شده‌اند. بانک مرکزی، مجلس و شورای عالی فضای مجازی سه بازیگر اصلی این حوزه هستند. در سال 1404 طرح‌هایی مانند ساماندهی رمزدارایی‌ها و مالیات بر عایدی سرمایه در دست بررسی قرار دارد.
بانک مرکزی چند بار استفاده از رمزارزها در پرداخت رسمی را برای بانک‌ها و موسسات مالی ممنوع کرده است. مجلس نیز طرح‌های مالیاتی را مطرح کرده اما به دلیل نبود تعریف دقیق از رمزپول (CBDC) و رمز دارایی، شورای نگهبان آن‌ها را بازگردانده است. شورای عالی فضای مجازی هم در سال 1401 به تدوین نظام رمزارزی اشاره کرده بود. مجموعه این اقدامات نشان می‌دهد قانون‌گذاری رو به تکمیل است، اما هنوز نتیجه نهایی روشن نشده است.
محدودیت‌های رسمی بانک مرکزی از ۱۳۹۶ تا امروز
بانک مرکزی در دی‌ماه 1396 رسما اعلام کرد که استفاده از بیت‌کوین و رمز ارزهای مشابه در بانک‌ها، موسسات مالی و صرافی‌های دارای مجوز ممنوع است. این ممنوعیت به معنی جرم‌انگاری استفاده شخصی نبود، بلکه تنها نهادهای رسمی تحت نظارت بانک مرکزی را شامل می‌شد. بعد از آن، معاون فناوری‌های نوین بانک مرکزی نیز تاکید کرد که این سیاست‌ها قطعی نیستند و ممکن است در بازه‌های زمانی تغییر کنند.
با افزایش محبوبیت خرید بیت کوین در سال‌های 2020 و 2021، نگرانی‌ها درباره جذب سرمایه‌گذاران ناآگاه بیشتر شد. همین موضوع باعث شد مسئولان چند بار اطلاعیه‌هایی صادر کنند تا ریسک‌ها را یادآوری کنند. بانک مرکزی، در سال 1399 اعلام کرد که تنها ارزهای حاصل از استخراج قانونی در چند صرافی مشخص قابلیت فروش دارند. این موضع بار دیگر پرسش آیا ارز دیجیتال قانونی است را به صدر اخبار آورد.
ممنوعیت‌های بانک‌ها و صرافی‌های ارز دیجیتال زیر نظر بانک مرکزی
بانک مرکزی فقط بانک‌ها و صرافی‌هایی را که تحت نظارت خودش بودند محدود کرد و به آن‌ها اجازه نداد بیت‌کوین یا رمزارزهای دیگر را معامله کنند. هدف این تصمیم جلوگیری از پولشویی و کلاهبرداری در سیستم بانکی بود.
اما این ممنوعیت به‌طور مستقیم شامل صرافی‌های ارز دیجیتال مستقل که بدون مجوز رسمی کار می‌کردند نشد. به همین دلیل بسیاری از پلتفرم‌های داخلی همچنان فعال ماندند، هرچند همیشه خطر بسته شدن یا اعمال محدودیت‌های تازه برایشان وجود داشت.
خرید و نگهداری شخصی ارز دیجیتال
آیا ارز دیجیتال قانونی است؟ برای کاربران عادی، نگهداری یا خرید بیت کوین و سایر رمزارزها در ایران جرم محسوب نمی‌شود. قانون صراحتا اشاره‌ای به ممنوعیت آن نکرده است. به همین دلیل بسیاری از افراد برای حفظ ارزش پول خود یا سرمایه‌گذاری به این بازار وارد شده‌اند.
پرسش کلیدی دیگر برای کاربران این است که آیا سرمایه گذاری در ارز دیجیتال قانونی است یا خیر، پاسخ فعلی این است که چنین فعالیت‌هایی غیرقانونی نیستند، اما تحت حمایت مستقیم دولت و نظام بانکی هم قرار ندارند. این وضعیت باعث شده افراد هنگام خرید از صرافی ارز دیجیتال معتبر داخلی یا خارجی، مسئولیت کامل ریسک‌ها را خودشان بپذیرند. علاوه بر آن، در صورت بروز مشکل یا کلاهبرداری تنها مسیر قانونی، شکایت در دادگاه و پیگیری از طریق پلیس فتا است.
آیا ارز دیجیتال قانونی است؟ چه زمانی استفاده از ارز دیجیتال به عنوان جرم شناخته می‌شود؟
اگر رمزارز برای انجام فعالیت‌هایی مانند پولشویی، تامین مالی غیرقانونی یا نقض قوانین عمومی کشور استفاده شود، آن عمل جرم شناخته می‌شود. به بیان دیگر، پاسخ به پرسش آیا ارز دیجیتال قانونی است وابسته به نوع استفاده است. اگر فردی بیت‌کوین را به جای ریال در یک معامله داخلی بپذیرد، این کار می‌تواند تخلف تلقی شود.
علاوه بر این، استفاده از برق غیرمجاز برای استخراج، واردات قاچاق دستگاه‌های ماینر (ASIC) یا عدم دریافت مجوز از وزارت صمت هم جرم محسوب می‌شوند. ماده 660 قانون مجازات اسلامی نیز استفاده غیرقانونی از برق را جرم دانسته و برای آن جریمه تعیین کرده است.
استخراج رمز ارز در ایران؛ الزامات قانونی و دریافت مجوز از وزارت صمت
استخراج رمز ارز در ایران از سال 1398 به‌عنوان یک صنعت شناخته شد و زیر نظر وزارت صنعت، معدن و تجارت (صمت) قرار گرفت. بر اساس آیین‌نامه هیئت وزیران، هر فرد یا شرکتی که قصد استخراج دارد، باید مجوز رسمی از وزارت صمت دریافت کند.
این مجوز تنها با رعایت شرایطی مانند استفاده از دستگاه‌های استاندارد و پرداخت تعرفه مشخص برای برق صنعتی یا نیروگاهی صادر می‌شود. در سال 1401 نیز ضوابط جدیدی به این آیین‌نامه اضافه شد تا کنترل بیشتری بر مصرف انرژی و نحوه فعالیت واحدهای استخراج اعمال شود. به این ترتیب، تنها کسانی که مجوز قانونی دارند، می‌توانند به‌طور رسمی فعالیت کنند و در غیر این صورت، فعالیت استخراج به‌عنوان تخلف و جرم در نظر گرفته می‌شود.
صرافی‌های داخلی در سال ۱۴۰۴؛ وضعیت مجوزها و محدودیت‌های عملیاتی
اگرچه ممکن است صرافی ارز دیجیتال در ایران هنوز جایگاه قانونی مشخصی نداشته باشد اما بانک مرکزی به‌طور رسمی مجوز برای فعالیت برخی از این صرافی‌ها مانند ورسلند، نوبیتکس، والکس و … را صادر کرده است و بسیاری از صرافی‌های داخلی در قالب شرکت‌های ثبت‌شده فعالیت می‌کنند و خدمات خرید و فروش رمزارز ارائه می‌دهند. در سال‌های اخیر، بانک مرکزی و نهادهای مرتبط چندین بار ضوابط موقتی برای کنترل و نظارت اعلام کرده‌اند. این ضوابط شامل ثبت اطلاعات کاربران و رعایت سقف‌های مالی در تراکنش‌ها بوده است.
تعریف رمز پول (CBDC) و رمز دارایی و نقش بانک مرکزی در تنظیم‌گری
بانک مرکزی در سال‌های اخیر دو مفهوم کلیدی را برای شفافیت بیشتر معرفی کرده است؛ رمز پول یا همان ارز دیجیتال بانک مرکزی (CBDC) و رمز دارایی. رمز پول شکل دیجیتالی ریال است که تحت کنترل مستقیم بانک مرکزی منتشر می‌شود و قرار است برای پرداخت‌های داخلی به‌کار رود.
در مقابل، رمزدارایی به رمزارزهایی گفته می‌شود که به‌طور مستقل مانند بیت کوین یا اتریوم فعالیت می‌کنند و منشاء بانکی ندارند. تمایز میان این دو مفهوم به بانک مرکزی امکان داده تا سیاست‌های مشخص‌تری در زمینه استفاده، نگهداری و معامله طراحی کند.
جایگاه بانک مرکزی در نظارت بر تبادلات رمزارزی
بانک مرکزی خود را مرجع اصلی در تنظیم مقررات مربوط به رمز پول و نظارت بر رمزدارایی‌ها معرفی کرده است. این نهاد تاکید دارد که برای حفاظت از نظام پولی کشور، باید چارچوب مشخصی بر معاملات رمزارزی اعمال شود. به همین دلیل، معاملات در صرافی ارز دیجیتال داخلی تحت نظارت غیرمستقیم قرار دارند و الزام به ثبت اطلاعات هویتی کاربران نمونه‌ای از این سیاست‌ها است.
مالیات بر معاملات رمزارز؛ آخرین طرح‌های ۱۴۰۴ و پیامدهای احتمالی
در سال‌های گذشته چندین طرح برای دریافت مالیات از معامله‌گران مطرح شد، اما به‌دلیل ابهام در تعریف رمزدارایی‌ها به نتیجه نرسید. آخرین نسخه این طرح‌ها، موضوع مالیات بر عایدی سرمایه را شامل شد که رمزارزها نیز در آن گنجانده شدند. اجرای این طرح می‌تواند مسیر تازه‌ای برای شفافیت بازار ایجاد کند، اما در عین حال هزینه‌های معامله‌گران را بالا می‌برد.
طرح مالیات بر عایدی سرمایه سود حاصل از خرید و فروش رمزارزها را مشمول مالیات می‌کند. برای نمونه، اگر فردی بیت‌کوین را خریداری کرده و پس از مدتی با قیمت بالاتر فروخته باشد، باید درصدی از سود خود را به‌عنوان مالیات پرداخت کند. در صورت تصویب این طرح، معامله‌گران موظف خواهند شد گزارش‌های مالی خود را به سازمان امور مالیاتی ارائه دهند.
مسیر گام‌به‌گام برای خرید و فروش امن ارز دیجیتال در ایران
برای معامله در صرافی ارز دیجیتال ایرانی و خرید ارز دیجیتال، کاربران باید الزامات مشخصی را رعایت کنند. این الزامات شامل ثبت اطلاعات هویتی، احراز هویت کامل، استفاده از حساب بانکی تایید شده و رعایت سقف‌های واریز و برداشت است. همچنین پلتفرم‌ها موظف هستند تراکنش‌ها را به‌صورت شفاف ثبت کنند تا در صورت نیاز، امکان بررسی قانونی وجود داشته باشد. در ادامه، به روندی که می‌تواند کمک‌کننده باشد اشاره شده است:
- ثبت‌نام در صرافی داخلی معتبر با ارائه مدارک هویتی
- انجام احراز هویت کامل شامل شماره تماس و حساب بانکی تایید شده
- واریز وجه ریالی به حساب کاربری در پلتفرم معاملاتی
- خرید رمزارز موردنظر و نگهداری در کیف پول امن
- برداشت دارایی به حساب بانکی یا کیف پول شخصی با رعایت سقف مجاز
جمع بندی
آیا ارز دیجیتال قانونی است؟ بله برای خرید، نگهداری و فروش شخصی مجاز است، اما استفاده در پرداخت داخلی ممنوع مانده است. صرافی‌های داخلی با احراز هویت و محدودیت سقف ریالی فعالیت دارند. استخراج تنها با مجوز وزارت صمت و تعرفه برق ویژه امکان‌پذیر است. طرح مالیات بر عایدی سرمایه نیز در حال بررسی است و ثبت سود و گزارش‌دهی را الزامی می‌داند. برای شروع، بودجه را مشخص کنید، کارمزدها را بررسی کنید، دارایی را در کیف پول امن نگه دارید و مدارک تراکنش‌ها را حفظ کنید. برای آشنایی بیشتر و شروع مطمئن، پیشنهاد می‌کنیم مقالات مجله ارز دیجیتال ورسلند را مطالعه کنید و با ثبت‌نام در صرافی ورسلند، در بستری امن و قانونی شروع به معامله رمزارز کنید.
سوالات متداول
آیا خرید ارز دیجیتال قانونی است؟
خرید و نگهداری بیت‌کوین جرم نیست، اما استفاده از آن در پرداخت‌های داخلی ممنوع است و محدودیت‌های بانکی وجود دارد.
چگونه می‌توان مجوز استخراج رمزارز دریافت کرد؟
مجوز استخراج از وزارت صمت صادر می‌شود و نیاز به ثبت شرکت و برق مخصوص دارد. بدون مجوز، فعالیت غیرقانونی است.
چطور از صرافی ارز دیجیتال داخلی به‌طور امن استفاده کنیم؟
احراز هویت کنید، سقف واریز و برداشت را رعایت کنید و مدارک تراکنش‌ها را برای پیگیری احتمالی نگه دارید.
